حسابرسی نزدیک است

الأنبیاء : 1    «اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسابُهُمْ وَ هُمْ فی‏ غَفْلَةٍ مُعْرِضُونَ»

حسابرسى مردم نزدیک شده در حالى که آنان در غفلتند و روى گردانند.

و معناى آیه این است که حساب اعمال مردم براى مردم نزدیک شد، در حالى که ایشان در غفلت از آن مستمرند، و یا در حالى که در غفلت بزرگى قرار دارند و از آن روى گردانند، چون به شغل‏هاى دنیا، و آماده نگشتن براى توبه و ایمان و تقوى مشغول و سرگرمند.

ترجمه تفسیر المیزان    ج‏14    345   

*****

آیه بعد یکى از نشانه ‏هاى اعراض و روى‏گردانى آنها را به این صورت بیان مى‏ کند:" هر ذکر و یادآورى تازه پروردگار که به سراغ آنها بیاید با شوخى و بازى و لعب به آن گوش فرا مى‏ دهند"! (ما یَأْتِیهِمْ مِنْ ذِکْرٍ مِنْ رَبِّهِمْ مُحْدَثٍ إِلَّا اسْتَمَعُوهُ وَ هُمْ یَلْعَبُونَ‏).

هرگز نشده است که در برابر سوره یا آیه، و خلاصه سخن بیدارکننده‏اى از ناحیه پروردگار، به طور جدى با آن برخورد کنند، ساعتى در آن بیندیشند و حد اقل احتمال بدهند که این سخن در حیات و سرنوشت آنها اثر دارد آنها نه به حساب الهى فکر مى کنند و نه به هشدارهاى پروردگار.

اصولا یکى از بدبختیهاى افراد جاهل و متکبر و خودخواه این است که همیشه نصائح و اندرزهاى خیراندیشان را به شوخى و بازى مى‏ گیرند، و همین سبب مى ‏شود که هرگز از خواب غفلت بیدار نشوند، در حالى که اگر حتى یک بار به صورت جدى با آن برخورد کنند چه بسا مسیر زندگانى آنها در همان لحظه تغییر پیدا مى‏ کند.

جالب این که مى‏گوید حساب به مردم نزدیک شده، نه مردم به حساب، گویى حساب با سرعت به استقبال مردم مى ‏دود.

تفسیر نمونه    ج‏13    354  

*****  

 [روایتى که دلالت مى‏کند به اینکه پیش از هجرت نیز در میان مسلمین عده ‏اى منافق بوده‏ اند]

 ابن جریر و ابن منذر از ابن جریح روایت کرده اند که گفت: وقتى آیه‏" أَتى‏ أَمْرُ اللَّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ" نازل شد مردانى از منافقین به یکدیگر گفتند: این مرد مى‏ پندارد که امر خدا آمد، پس پاره‏ اى از کارها را که مى‏ کردید نکنید تا ببینیم آن امر چیست و وقتى دیدند چیزى نازل نشد و عذابى نیامد گفتند پس براى همیشه خاطرتان جمع باشد که عذابى در کار نیست. سپس این آیه نازل شد:" اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسابُهُمْ..."، گفتند: این مرد همان پندار قبلیش را از سر گرفته و چون دیدند عذابى نیامد،

گفتند دیگر مطمئن باشید که عذابى نخواهد آمد، آن گاه آیه‏" وَ لَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلى‏ أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ..." نازل شد. این روایت دلالت مى‏ کند بر اینکه قبل از هجرت هم در میان مسلمانان عده ‏اى منافق بوده‏ اند هم چنان که روایت دیگرى نیز شاهد این معنا است.

ترجمه تفسیر المیزان    ج‏12    325